Mite

Larangan Estri Ti Luaran (nikah saking njaba)

                Kedadean Perang Bubat milai saking niat Prabu Hayam Wuruk ingkang badhe ndadosaken  putri Dyah Pitaloka Citraresmi saking Negara Sundha minangka permaisurinipun. Ingkang ndadosaken Hayam Wuruk remen dhateng  putri Dyah Pitaloka inggih punika lukisan ingkang sumebar wonten ing Majapahit, ingkang dilukis meneng-meneng dening seniman ing wektu punika, aranipun Sungging Prabangkara.

            Hayam Wuruk nggadahi niat ndadosaken permaisuri Dyah Pitaloka dalah alasan politik, inggih punika kagem ngiket paseduluran kaliyan negara Sundha. Amargi restu saking kaluwarga kerajaan Majapahit, Hayam Wuruk kirim serat kagem pakurmatan Maharaja Linggabuana kagem nglamar Dyah Pitaloka. Upacara manten badhe kaleksana wonteng ing Majapahit.

            Maharaja Linggabuana banjur tindak kaliyan brayat Sunda ing Majapahit . Maharaja Linggabuana sak brayat ditampi lan disumanggakaken wonten  ing Pasanggrahan Bubat. Raja Sundha rawuh ing Pasanggrahan  Bubat sesarengan permaisurinipun lan putri Dyah Pitaloka lan den iringi dening prajurit.

            Miturut Kidung Sundayana, Mahapatih Gajah Mada nggadahi niat kagem nguwasani Kerajan Sundha. Gajah Mada pinanggih Sumpah Palapa kang dipundamel ing periode sakderengipun Hayam Wuruk minggah tahta, amargi saking werni-werni kerajaan wonten ing Nusantara ingkang sampun dentaklukaken Majapahit, namung kerajaan Sundha ingkang dereng  dipunkuasani.

            Kanthi sasaran punika, Gajah Mada ndamel alesan kagem nganggep ingkang rawuh saking Sundha wonten ing Pesanggrahan Bubat punika werni panyerahan Kerajaan Sunda dhumateng Majapahit. Gajah Mada nyuwun kanthi sanget dhumateng Hayam Wuruk kagem nampi Dyah Pitaloka mboten minangka pinangantenipun, nanging minangka tandha saking pangajuan lan pengakuan kaunggulan Majapahit saking kerajaan Sunda ing Nusantar a. Hayam Wuruk bingung dhateng masalah kasebut, amergi Gajah Mada punika mahapatih ingkang dipun andalaken Majapahit ing wektu punika.

            Versi liya nyebutaken yen Prabu Hayam Wuruk wiwit kanak-kanak sampun kadhapukaken kaliyan ponakanipun inggih punika  Putri Sekartaji utawi Dewi Hindu. Satemah Hayam Wuruk kedah nikah kaliyan dewi Hindu nalika Dyah Pitaloka namung dianggep tandha saking pengajuan.

            Padjadjaran mboten kersa  nalika rawuh dhateng Majapahit namung dipun anggep nyerahkaken Dyah Pitaloka minangka pangajuan. Banjur wonten kedadean regejegan antaranipun utusan Linggabuana kaliyan Gajah Mada.

            Regejegan dipun pungkasi kaliyan di ipat-ipatipun Gajah Mada dening utusan Negeri Sunda inkang kaget bilih rawuhipun namung kagem menehaken pratondo nyerah lan ngakeni kaunggulan Majapahit, mboten amergi saking undhangan sakderengipun. Nanging Gajah Mada tetep ing posisi aslinipun.

            Hayam Wuruk paring sawijining kaputusan, nanging Gajah Mada sampun nugasaken pasukan wonten ing Pesanggrahan Bubat lan kaancam kagem ngakeni kaunggulan Majapahit. Supados bisa njaga kinurmatan minangka Ksatria Sundha, Linggabuana nolak.

            Perang antaranipun Gajah Mada kaliyan pasukanipun ingkang jumlahipun kathah, marang Linggabuana kaliyan pasukan pengawal kerajaan (Balamati) ingkang jumlahipun sekedhik sarta para pejabat  lan mentri ingkang ndherek undhangan wau. Kedadean punika dipun pungkasi kaliyan sedanipun Raja Linggabuana, para menteri, pejabat kerajaan lan sekabehanipun kaluwarga kerajaan Sunda ing PesanggrahanBubat.

            Tradisi ngendikakaken bilih putri Dyah Pitaloka kaliyan duka  atinipun napa pati utawi lampus kagem mbela pakurmatan saking bangsa lan negaranipun. Miturut tumindak lan nilai-nilai saking kasta ksatria, lampus ritual ingkang dipunlampahi dening wanita Kasta kasebat yen tiyang kakungipun sampun gugur. Tumindak wau samesthine kagem mbela kamulyan ugi kagem nglindhungi kasucian dhiri, ingkang sampun madhep ing kamungkinan saking rudo pekso, buron, utawi diperbudak.

            Hayam Wuruk banjur nangisi sedanipun Dyah Pitaloka. Minangka asil saking kedadean Bubat wau, paseduluran Hayam Wuruk kaliyan Gajah Mada tebih. Gajah Mada piyambak madhep musuh, anggepan, lan kecaman saking pejabat lan bangsawan Majapahit, amargi tumindakipun ingkang dianggep sembrono. Mahapatih Gajah Mada dianggep banget kandelipun lan mboten ngatos-atos dening raos ingkang Makuta, Prabu Hayam Wuruk.

            Kedadean saking perang Bubat ugi ngrusak paseduluran anataranipun Majapahit lan Padjadjaran utawi Sundha. Paseduluran Sunda-Majapahit mboten mbalek minangka sakderengipun.

            Pangeran Niskalawastu Kancana, rayinipun Dyah Pitaloka ingkang tetep ing kraton Kawali lan mboten ndherek rawuh menyang Majapahit ngancani kulawarga amargi taksih alit, lan dados namung keturunan Raja ingkang taksih gesang lan sakbanjuripun badhe minggah tahta dados Prabu Niskalawastu Kancana.

            Kawicaksanan Pangeran Niskalawastu Kancana antaranipun inggih punika mungkasi paseduluran kaliyan  Majapahit lan nerapaken winates ing paseduluran negara kekalih. Minangka asil saking kedadean punika ugi, wonten ing satengahing sanak Sunda dileksanakaken peraturan dipun larang estri ti luaran (nikah saking njaba), isinipun inggih punika mboten angsal nikah saking njaba sedherek Sundha, utawi sawetara ngendika mboten saged nikah kaliyan sedherek Majapahit. Angger-angger punika banjur luwih wiyar minangka larangan dening tiyang Sundha nikah kaliyan tiyang Jawa.

            Tindakanipun Raja Sunda lan putri Dyah Pitaloka kagem mundhut tindakan napa pati dipun ajeni dening tiyang Sundha lan dianggep minangka teladan. Raja Linggabuana dipun arani ‘Prabu Wangi' (Sunda: raja ingkang wangi ambunipun) kerana mbelani negaranipun. Turunanipun, raja Sundha dipun juluki Siliwangi ingkang diarani asalipun saking tembung Silih Wangi ingkang tegesipun panggantos, pewaris utawi penerus Prabu Wangi.

            Sawetara reaksi kasebat nggambaraken kuciwo lan nesunipun tiyang Sundha dening Majapahit, sentimen ingkang dados pesaingan lan munsuhan antaranipun Sundha lan Jawa ingkang sawetara taksih tetep ngantos wekdal sakmenika. Antaranipun, wonten ing kutha Bandung, Jawa Kilen lan minangka pusat budaya Sunda, mboten wonten dalan ingkang naminipun 'Gajah Mada' utawi 'Majapahit’. Senajan Gajah Mada dianggep pahlawan nasional Indonesia, tiyang Sunda nimbang bilih anggepan wau mboten cecek amergi tumindakipun Gajah Mada ingkang dianggep mboten samesthinipun ing kedadean punika.

Translate by: Eka Nurul Hidayati -_-